Τεύχος 47 2005

Από το Κεντ της Αγγλίας στο Λεωνίδιο Κυνουρίας
Του Μανώλη Κ. Παπακωνσταντίνου

Φανταστείτε πόσες χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά βρίσκεται η Αγγλία από τη χώρα μας και αναλογιστείτε πόσο χρόνο χρειάζεται για να διανύσετε οδικώς αυτή την απόσταση. Ξεκινάς με λιακάδα από Ελλάδα και σε 3 μέρες αλλάζεις εντελώς σκηνικό. Συννεφιές, βροχή, κρύο -άφαντος ο ήλιος- κανονικό ψυχοπλάκωμα δηλαδή. Κι αναρωτιέσαι: Γιατί ένας λογικός άνθρωπος, να θέλει να κάνει αυτή τη μετακόμιση και όχι την ακριβώς αντίστροφη; Ποιος δεν θέλει να έχει τις περισσότερες μέρες το χρόνο λιακάδα; Ποιος προτιμά το γκρίζο από το χρωματιστό;
Την απάντηση δίνουν οι όλο και αυξανόμενοι Βρετανοί υπήκοοι συνταξιούχοι, που αγοράζουν σπίτια στη χώρα μας και μετακομίζουν μόνιμα για να ξανανιώσουν νέοι και ακμαίοι, να ζήσουν αληθινά σαν άνθρωποι.
Έναν από αυτούς τους ’γγλους συνταξιούχους, συναντήσαμε στο Λεωνίδιο Κυνουρίας. Πολύ δουλεμένος τύπος, έχει "ρίξει" πολλά χιλιόμετρα κι έχει πατήσει σε χιλιάδες οδοστρώματα. Τώρα έχει αράξει κυριολεκτικά στο Λεωνίδιο και δεν το κουνάει ρούπι. Κι αυτό, όχι γιατί έχει κάποιο σοβαρό πρόβλημα υγείας αλλά γιατί πρόκειται για έναν μουσειακό πλέον ατμοκίνητο οδοστρωτήρα, πολύ σπάνιο και πολύ αξιόλογο.
Η καταγωγή του...
Οι ατμοκίνητοι οδοστρωτήρες ήταν το τελευταίο είδος ατμοκίνητης μηχανής που χρησιμοποιούνταν επαγγελματικά στους δρόμους, πριν παραδώσει την σκυτάλη στους πετρελαιοκινητήρες. Ήταν το εργαλείο εκείνο που με την εργασία του βελτίωνε την εμπορική συναλλαγή μεταξύ των ανθρώπων διαφορετικών πόλεων. Στην Αγγλία του 1910, τα αυτοκίνητα άρχισαν να γίνονται όλο και πιο δημοφιλή, ώστε οι τοπικές αρχές και συμβούλια έπρεπε να φτιάξουν νέους δρόμους και να συντηρήσουν τους υπάρχοντες. Τα μέχρι τότε οχήματα ήταν οι άμαξες που σέρνονταν από άλογα και κάποια ατμοκίνητα, τα οποία είχαν χαμηλή ταχύτητα και επομένως η σκόνη που σήκωναν ήταν λίγη. Τα αυτοκίνητα όμως, είχαν σχετικά διπλάσια ταχύτητα και οι ιδιοκτήτες τους, άνθρωποι κυρίως της υψηλής τάξης, ασκούσαν πιέσεις για να έχουν καλύτερους, στρωμένους με πίσσα δρόμους.
Η πρώτη επιτυχής σχεδίαση οδοστρωτήρα που έγινε στην Γαλλία από Le moine κι αργότερα από Gelleret, ήταν προσαρμογή μηχανής σιδηροδρόμου. Στην Αγγλία, το 1850, ο προοδευτικός Thomas Aveling
μετακόμισε την επιχείρηση του από το Rukinge στο Rochester του Kent, όπου συνεργάστηκε με τον Richard Thomas Porter και στα 1862 έγιναν "Aveling and Porter". Το εργοστάσιο της φίρμας εγκαταστάθηκε στη νότια όχθη του ποταμού Medway και η πλήρης ενσωμάτωση έγινε το 1895. Έμβλημα της εταιρίας ήταν το αφηνιασμένο άλογο, σηκωμένο στα πίσω πόδια με τη λέξη «INVICTA» από κάτω, αποτυπωμένο σε ορείχαλκο και τοποθετημένο στο εμπρός μέρος της μηχανής. Το αφηνιασμένο άσπρο άλογο ήταν το έμβλημα που χρησιμοποιούσαν οι αδερφοί Horsa και Hengist στο λάβαρο τους στα πεδία των μαχών. Τα δυο αδέρφια ήταν πολεμιστές του 5ου αιώνα οι οποίοι με τον στρατό τους εισέβαλαν στην Μ. Βρετανία και βοήθησαν στην κατάκτηση της από τους ιθαγενείς Ρωμανό-Βρετανούς και Κέλτες κατοίκους της. Το όνομα Horsa στα αρχαία αγγλικά σημαίνει άλογο. Η λέξη «INVICTA» σημαίνει αήττητοι και είναι το σύνθημα που χαρακτηρίζει ακόμα τον νομό του Κεντ, από τον καιρό της γενναίας αντίστασης των ιθαγενών κατοίκων ενάντια στην εισβολή του Γουλιέμου του Κατακτητή, ο οποίος αναγκάστηκε να συνθηκολογήσει και να προχωρήσει προς το Λονδίνο. Οι κάτοικοι νόμισαν ότι τον έδιωξαν εντελώς από την Αγγλία και έβγαλαν αυτό το ρητό, το οποίο ακόμα και σήμερα χρησιμοποιείται από τοπική ομάδα και τοπικό ραδιοσταθμό.
Η άφιξη του...
Ένας από τους 8.600 οδοστρωτήρες που κατασκεύασε η εν λόγω εταιρία, βρίσκεται στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στο Λεωνίδιο Κυνουρίας από το 1935. Ήταν παραγγελία της Ελληνικής κυβέρνησης και χρησιμοποιήθηκε για την σκιρόστρωση του δρόμου Λεωνιδίου-Πλάκας (το λιμάνι). Πιθανότερα έχει χρησιμοποιηθεί και σε άλλες πόλεις της πατρίδας μας, ίσως και εντός της Αττικής, όμως το Λεωνίδιο έμελλε να είναι ο τελευταίος του σταθμός. Έτος κατασκευής: 1914. Αύξων αριθμός ( Builders No.): 8260 . Μονοκύλινδρος ατμομηχανή ισχύος 4 ΝΡΗ. Βάρος: 8 τόνοι.
Αναφέρεται και σε δημοσίευμα τοπικής εφημερίδας του 1937 την οποία διατηρεί ο Δήμος Λεωνιδίου στο αρχείο του.. Τελευταίος χειριστής του το 1939, ο κος Ιωάννης Βάμβακας. Κάτοικος ’ριας Ναυπλίου σήμερα ο κυρ Γιάννης, γεννηθείς το 1919, μας εξιστορεί τα γεγονότα : «το 1939 επήγα στο Λεωνίδιο να δουλέψω τον οδοστρωτήρα που είχανε φέρει από τον Πειραιά με πλοίο γιατί τότε δεν υπήρχε οδική σύνδεση του Λεωνιδίου με άλλη πόλη, ήταν ξεκομμένο. Θυμάμαι που έρχονταν οι σκούνες στο λιμάνι του Ναυπλίου και κατεβάζανε τα εμπορεύματα. Μελιτζάνες τσακώνικες και άλλα πράγματα. Μετά φορτώνανε ότι είχαν ανάγκη και ξαναφεύγανε. Θυμάμαι που ήταν γραφείο τουριστικό και έκοβε εισιτήρια στον κόσμο που πήγαινε για Λεωνίδιο.» Ο μπάρμπα Γιάννης απ' ότι φαίνεται έχει εκπληκτική μνήμη. Θυμάται ακόμα και που έμενε...: «Έμενα σε κάποιου ονόματι Καρδιασμένου που είχε δυο παιδιά. Τον Γιάννη και τον Σάββα. Σηκωνόμουν από τα χαράματα γιατί για να δουλέψει το μηχάνημα ήθελε προεργασία. Νερό στο λέβητα, κάρβουνο μέχρι να σηκώσει πίεση... είχα και βοηθό γιατί ένας έπρεπε να είναι απάνω να χειρίζεται τον οδοστρωτήρα κι άλλος κάτω να κάνει τροφοδοσία και να δουλεύει τους αναμοχλευτήρες. Εργαζότανε πολύς κόσμος τότε στην κατασκευή δρόμων και μάλιστα γυναίκες. Δεν είχαμε έτοιμο το χαλίκι όπως σήμερα. Εκείνα τα χρόνια φέρνανε τις πέτρες άσπαστες από το λατομείο και τις σπάζανε επί τόπου οι εργάτες με σφυριά και καλέμια για να γίνει το χαλίκι μικρά βουναλάκια και να το πατήσει ο οδοστρωτήρας. Ανά 2 με 3 ώρες, ανάλογα τη δουλειά, έπρεπε να γεμίζουμε τη δεξαμενή του με νερό το οποίο αν δουλεύαμε μες την πόλη, αντλούσαμε από πυροσβεστικούς κρουνούς κι αν στρώναμε στην εξοχή, παίρναμε από πηγάδια και πηγές».
Ακούγοντας αυτά τα λόγια, αμέσως η σκέψη πάει στην ανεργία που μαστίζει σήμερα τον κόσμο. Για την ίδια δουλειά χρειάζονταν εκείνα τα χρόνια 40 και 50 άτομα, ενώ σήμερα μόλις 4 με 5... Και συνεχίζει ο μπάρμπα Γιάννης: «Έμεινα εκεί έναν χρόνο και φτιάξαμε το δρόμο από το Λεωνίδιο ως την Πλάκα, το λιμάνι. Είχαμε ξεκινήσει και το δρόμο για την Έλωνα αλλά μας πρόλαβε ο πόλεμος το '40 και με πήραν στο Σύνταγμα Σιδηροδρόμων που ήταν στον Αη-Γιάννη το Ρέντη. Τα τρένα, ατμοκίνητα τότε, είχαν δυο χειριστές: έναν πολίτη κι έναν φαντάρο και πήγαινα στη γραμμή Αθήνα-Θεσσαλονίκη». Μια ασπρόμαυρη φωτογραφία στον τοίχο του σπιτιού του, δείχνει τον ίδιο μαζί με τον βοηθό χειριστή σε έναν άλλο ατμοκίνητο οδοστρωτήρα, πιθανόν της ίδιας κατασκευάστριας εταιρίας αλλά μεγαλύτερο. Στο μπαούλο φυλάει ακόμα την ολόσωμη φόρμα εργασίας που φορούσε στον οδοστρωτήρα…